De uitdaging van schoolexamens op afstand

Een van de grootste uitdagingen van het onderwijs in tijden van corona is het organiseren van schoolexamens op afstand. Daarbij moet het onderwijs enerzijds creatief en flexibel zijn en anderzijds een te grote werklast voor het personeel voorkomen. Les op afstand, een samenwerking tussen Kennisnet, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de PO-Raad, de VO-raad en SIVON, zette een aantal zaken op een rijtje. Breens maakte onderstaande bewerking.

Geschikte toetsvormen en alternatieve (digitale) schoolexamentoetsen

Bij het samenstellen van het programma van toetsing en afsluiting (PTA) heb je als docent en school nagedacht over de keuzes die je wil maken. Je bekijkt per eindterm of groepje eindtermen op welke manier je wil toetsen. Het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling SLO biedt handreikingen waarin de verplichte eindtermen van het schoolexamen worden benoemd en aanwijzingen en suggesties voor vorm en inhoud van de schoolexamentoetsen worden gegeven.

In de huidige situatie kan het zo zijn dat de toetsvorm die je in het PTA had beschreven niet (geheel) uitgevoerd kan worden op de manier zoals je van tevoren bedacht had, bijvoorbeeld doordat een groot deel van je leerlingen thuis in quarantaine zit. Volgens toetsdeskundigen Tamara van Schilt-Mol en Desirée Joosten-ten Brinke, auteurs van een praktische handleiding met tips en adviezen over toetsen op afstand, kun je echter, wanneer je de eindtermen als uitgangspunt neemt, nooit de verkeerde toetsvorm kiezen.

Het kan daarbij ook voorkomen dat je als docent een schoolexamentoets in verschillende vormen wilt aanbieden, zoals bijvoorbeeld voor de leerlingen die thuiszitten en de leerlingen die naar school mogen komen. Het artikel noemt drie voorbeelden:

• Het Eerste Christelijk Lyceum (ECL) in Haarlem heeft ervoor gezorgd dat leerlingen die gezond thuis zitten tóch mee kunnen doen met de schoolexamentoetsen.
• Het Element in Amersfoort zorgde tijdens de scholensluiting voorafgaand aan de zomervakantie voor vervangende digitale opdrachten die de eindtermen dekten.
• Het Libanon Lyceum in Rotterdam ontwikkelde een beslisboom en toetsprotocol om meer duidelijkheid te geven aan leerlingen en ouders.

Wanneer je bij een schoolexamentoets verschillende vormen aanbiedt – bijvoorbeeld door het digitaal toetsen van sommige leerlingen en het toetsen van de anderen in het lokaal – is het belangrijk na te denken over het creëren van een gelijk speelveld. Je wil niet dat de leerling in het lokaal bevoordeeld wordt ten opzichte van de leerling die digitaal toetst en vice versa. Een mogelijkheid is te werken met het vierogenprincipe.

Wil je als examinator een schoolexamentoets op een andere manier aanbieden (bijvoorbeeld digitaal), dan is er een aantal zaken waarmee je rekening moet houden:

• Aanpassingen in vorm en inhoud van de schoolexamentoets: dit moet worden aangepast in het PTA met toestemming van de MR en met een melding aan de inspectie. Hiervoor is het bestuur verantwoordelijk.

Informeren ouders en leerlingen over aanpassingen schoolexamentoets: hiervoor zijn directie en examensecretaris verantwoordelijk.

Veilige en betrouwbare (digitale) toetsomgeving

Bij toetsen op afstand – thuis of op school in een lokaal zonder toezicht – is het goed om met de volgende zaken rekening te houden: 

• Toetsen op afstand vraagt allereerst om devices (zoals laptops en tablets). Bij voorkeur worden deze door de school beheerd. In dat geval heb je als docent beter zicht op de afnamecondities. Mochten de leerlingen geen devices vanuit de school hebben gekregen of geleend en de toetsen op hun eigen device maken, dan is het verstandig zorg te dragen voor een eenvoudig toetsomgeving en toetsprogramma.
• Het is verstandig om een toetsapplicatie te gebruiken die ervoor zorgt dat een leerling eenmaal in de toets niet bij andere programma’s of op het internet kan. Spieken kun je digitaal goed bestrijden door verschillende ‘lock en blok-opties’ aan te zetten.
• Tijdens de toets kan je, om de leerling te monitoren, een telefoon en/of videoprogramma inzetten (Microsoft Teams, Google Classroom). Daarover zullen goede afspraken gemaakt moeten worden, bijvoorbeeld bij een geconstateerd incident. De Autoriteit Persoonsgegevens heeft zich hier recent over gebogen en richtlijnen opgesteld.

Verder is een stabiele internetverbinding (thuis en op school) nodig om toezicht te houden, en voldoende surveillanten om een groter aantal leerlingen te kunnen monitoren. De ervaring leert dat ongeveer zes leerlingen (maximaal) per surveillant het beste werkt.

Hoe regel je AVG-kwesties bij digitale surveillance?

Afstandstoetsing kan een uitkomst bieden in de huidige situatie. Gelukkig zijn er inmiddels allerlei technische en digitale oplossingen. Hieraan zijn wel regels verbonden: je mag immers niet zomaar leerlingen filmen of opnames van leerlingen opslaan en terugkijken. Je moet dus goede afspraken met elkaar maken over het doel, de grondslag en het gedrag bij gebruik van de digitale middelen, online surveilleren en het (eventueel) vastleggen van opnames.

Er zijn hulpmiddelen voor het maken van goede afspraken:

• De Autoriteit Persoonsgegevens heeft een checklist.
• Kennisnet heeft een omgeving ingericht voor een Aanpak IBP.
• Cito heeft een zeer bruikbare ‘do it yourself’-infographic opgesteld.
• Les op afstand heeft een poster gepubliceerd.

Herkansen en inhalen

Les op afstand maakt een onderscheid tussen het inhalen van schoolexamentoetsen en het herkansen.

Inhalen

Iedere leerling heeft recht op het maken van een schoolexamen. Een school moet leerlingen in de gelegenheid stellen het eindexamen af te leggen. Wanneer een leerling een schoolexamentoets mist, moet deze leerling de kans krijgen de schoolexamentoets in te halen.

Herkansen

Het herkansen van schoolexamentoetsen kan verschillen per school en staat beschreven in het eigen examenreglement.

Les op afstand geeft een aantal voorbeelden van hoe scholen omgaan met inhalen en herkansen in de huidige situatie:

• Het Newmancollege in Breda paste het examenreglement aan voor schooljaar 2020-2021, met het oog op leerlingen die om coronagerelateerde redenen geen toetsen kunnen maken.
• CSG Liudger Raai in Drachten (HAVO/VWO) doet er alles aan om leerlingen met ziekteverschijnselen thuis te houden. Zij kunnen een gemiste toets op een ander moment inhalen.
• Op het Eerste Christelijk Lyceum (ECL) in Haarlem geldt in de normale situatie dat leerlingen die een schoolexamen inhalen datzelfde schoolexamen niet ook nog eens mogen herkansen. In uitzonderlijke gevallen wordt daarop weleens een uitzondering gemaakt. Het ECL vond toch een manier om hen schoolexamentoetsen te laten maken: dat kan thuis.
• Het Houtens organiseerde een speciale coronaherkansing met lesstof uit de lockdownperiode.
• Het Libanon Lyceum in Rotterdam organiseerde een beslisboom en toetsprotocol voor afstandstoetsing. Besloten werd dat leerlingen die vanwege corona thuiszitten en niet ziek zijn, thuis toetsen mogen maken.

Lees hier het oorspronkelijke artikel op Les op afstand.