De tegengestelde effecten van intelligente technologie in het onderwijs

De inzet van intelligente technologie kan in het onderwijs tegengestelde effecten hebben. Het kan het onderwijs namelijk zowel verrijken als verschralen. Dat constateert de Onderwijsraad in een verkenning, uitgebracht op verzoek van de ministers van Onderwijs.

De verkenning ‘Inzet van intelligente technologie’ noemt als voordelen van intelligente technologie dat het eraan kan bijdragen dat leerlingen:

• zelfstandiger leren,
• beter presteren,
• inclusiever onderwijs volgen,
• meer gemotiveerd zijn.

De verkenning ziet ook risico’s:

• De autonomie van leerlingen, studenten, leraren en docenten wordt aangetast.
• Het onderwijs wordt eenzijdig. Bij dat laatste valt te denken aan:
  • Verschraling onderwijs,
  • Gebrek aan persoonlijk contact,
  • Ontmoediging eigen initiatief,
  • Onwenselijke vormen van standaardisering, monitoring, differentiatie en profilering.

Actieve betrokkenheid onderwijsveld

Volgens de auteurs vergt intelligente technologie actieve betrokkenheid van het onderwijsveld. Welke invloed de intelligente technologie heeft op onderwijzen en leren, is afhankelijk van de wijze waarop deze wordt ingezet. Zowel leraren en docenten als schoolleiders, bestuurders en de overheid hebben daarbij een actieve rol.

Leraren en docenten

Door intelligente technologie kunnen leraren en docenten een deel van de processen overlaten aan de technologie. Actieve betrokkenheid blijft echter nodig omdat onderwijs geven kwaliteiten vergt die computers missen, zoals een brede opmerkzaamheid, pedagogische sensitiviteit en didactisch inspelen op specifieke en onverwachte situaties.

Bovendien is de didactische en pedagogische deskundigheid van leraren en docenten is essentieel bij uiteenlopende aspecten van onderwijs geven, waaronder:

• presenteren,
• bespreken en (onder begeleiding) laten toepassen van de leerstof,
• toetsen en feedback geven,
• leerdoelen en onderwijsmethoden bepalen,
• rekening houden met verschillen in onderwijsbehoeften,
• de zelfstandigheid bevorderen,
• leerlingen en studenten betrekken,
• gezamenlijke activiteiten organiseren,
• een interpersoonlijke relatie met leerlingen en studenten realiseren,
• het welzijn en gezondheid van leerlingen en studenten borgen.

Daarnaast hebben leraren en docenten ook rollen bij de voorbereiding, evaluatie, het ontwerp en de verbetering en innovatie van onderwijs.

Schoolleiders en bestuurders

Schoolleiders, opleidingsdirecteuren en onderwijsbestuurders vormen een organisatorische spil voor de inzet van intelligente technologie. De auteurs zien voor hen de volgende taken weggelegd:

• Borgen dat leerlingen, studenten, leraren en docenten digitaal geletterd zijn en intelligente technologie zinvol en verantwoord inzetten.
• Leraren en docenten ontzorgen door technische ondersteuners in te schakelen.
• Ruimte creëren voor onderwijsontwikkeling, professionele ontwikkeling en samenwerking met andere onderwijsinstellingen en aanbieders van leermiddelen rondom intelligente technologie.

Dit alles op basis van een visie over wat de onderwijsinstelling wil bereiken met leerlingen en studenten en hoe intelligente technologie hieraan kan bijdragen. Belangrijk uitgangspunt daarbij is dat de technologie geen besparing oplevert in de zin dat er minder leraren en docenten nodig zijn.

Overheid

De overheid heeft volgens de auteurs als taken:

• Kaders scheppen die privacy en dataveiligheid waarborgen bij de inzet van intelligente technologie.
• Algemene leerdoelen formuleren over de digitale geletterdheid van leerlingen, inclusief het omgaan met intelligente technologie bij.
• Reguleren van de markt voor intelligente onderwijstechnologie en dominantie door enkele aanbieders voorkomen.
• Stimuleren dat er samen met de beroepsgroep toepassingen van intelligente technologie worden ontwikkeld.

Bij dit alles staat centraal dat het gebruik van intelligente technologie geen doel op zich wordt en dat alle leerlingen en studenten ervan kunnen profiteren.

Bronnen: Onderwijsraad, Computable