Wat zijn de voordelen van hybride onderwijs?

De huidige middelbare schoolperiode kenmerkt zich door een hybride onderwijsvorm, waarbij een deel van de klas thuis lessen volgt en het andere deel op school. Voor sommige leraren brengt deze nieuwe onderwijsvorm onverwachte voordelen met zich mee: meer aandacht voor individuele leerlingen en ruimte voor passend onderwijs. Terwijl andere leraren het vooral moeilijk vinden om tijdens het lesgeven ook nog de aandacht van de leerlingen thuis vast te houden. Eric Welp, adviseur bij Kennisnet, geeft in drie vragen zijn visie op het vormgeven van hybride onderwijs.

1. Hoe ziet de ideale hybride les eruit?

“Laten we het daarbij eerst over de definitie van hybride lesgeven hebben. Bij deze vorm van onderwijs geef je de leerlingen tegelijkertijd thuis en op school les. Dit is dus wezenlijk anders dan ‘blended learning’, een geïntegreerde aanpak van contact- en online onderwijs, en ‘flipping the classroom’, waarbij leerlingen de uitleg thuis online bekijken en het huiswerk op school maken. Hybride onderwijs is het vinden van een balans tussen enerzijds de opvatting over leren en anderzijds de mogelijkheid om het goed te organiseren. Als de ICT-voorzieningen bijvoorbeeld niet op orde zijn, devices niet beschikbaar of de bekendheid met digitale tools bij docenten niet op orde, bepalen deze factoren de bandbreedte wat betreft de mogelijkheden om hybride onderwijs vorm te geven.

Met dat in het achterhoofd is de ideale les dus altijd een combinatie van deze twee factoren. En hoe dat er in de praktijk precies uitziet, verschilt per school. Er moet daarbij niet alleen een balans tussen de visie op leren en organiseren zijn, maar ook een balans tussen zelfstandigheid en controle. We kunnen inmiddels wel stellen dat de slaapkamer geen ideale setting is om lessen te volgen, omdat sommige leerlingen deze kans aangrijpen om met de camera en microfoon uitgeschakeld in pyjama verder te appen en gamen. Net als in de klas, moeten hier online ook maatregelen op volgen. Voor een ideale hybride les is dus meer regie vereist en minder vrijblijvendheid. Begin je les bijvoorbeeld met een Kahoot-quiz die je al klaar hebt gezet, zodat je direct kunt zien welke leerlingen echt aanwezig zijn.”

2. Hoe houd je leerlingen geïnteresseerd en gemotiveerd tijdens online lessen?

“Leerlingen kun je op afstand nou eenmaal minder goed bedienen dan in de klas. Cruciaal is een goede voorbereiding, want zodra je les eenmaal van start is gegaan, heb je weinig bewegingsvrijheid om nog bij te sturen. Je kunt niet meer naar hartenlust improviseren. Maak daarom vooraf een gedegen lesplan, inclusief activiteiten en leeropbrengsten. Laat de leerlingen thuis aan hetzelfde werken als de leerlingen op school. Let daarbij wel op dat je minder tijd hebt, dus verminder het aantal opdrachten. Een goede werkvorm kan daarbij zijn om duo’s te maken, waarbij een leerling op school in een aparte breakout room samenwerkt met een leerling thuis. Dan heb je een mooie verbinding tussen het traditionele en online klaslokaal.

Leerlingen motiveren gaat niet alleen over de samenwerking tussen leerlingen onderling, maar ook zeker over het samenspel tussen leraar en leerling. Je hebt honderd-en-een manieren om leerlingen te motiveren door bijvoorbeeld beloningen uit te delen, spelprincipes toe te passen of autonomie te geven. Doe daarin vooral wat bij je past. Externe prikkels kunnen handig zijn om de les minder vrijblijvend te maken: leerlingen moeten een quiz maken, moeten hun huiswerk presenteren en moeten uitgewerkte antwoorden opsturen. Zo geef je ze een stok achter de deur. Gevoelsmatig is dit misschien niet fijn, maar deze tijd vraagt nu eenmaal om een andere aanpak.”

3. Is hybride onderwijs vooral een ‘moetje’ of biedt het ook voordelen?

“Bij een gebrek aan alternatieven waren leraren de afgelopen tijd gedwongen online les te geven. Daardoor kregen zij de tijd om te ontdekken wat de voordelen van online tools zijn, hoe ze ermee moeten werken en hoe ze de programma’s in de les kunnen inpassen. De meerwaarde van specifieke tools of werkvormen bij het ondersteunen van het leerproces is daardoor voor veel docenten duidelijk geworden.

Bij het ontdekken van deze nieuwe werkvormen en tools lopen docenten echter geregeld tegen beperkingen aan. Het is dan ook belangrijk om dit als leerpunt voor de volgende lessen te nemen. De kans is groot dat we ook het volgende schooljaar nog te maken krijgen met hybride onderwijs. Daarom moet de schoolleiding duidelijke kaders opstellen: wat kunnen we in de beschikbare onderwijstijd met elkaar realiseren en wat niet? Het is misschien wel onhaalbaar om in de hybride vorm het gehele curriculum te behandelen zonder in te boeten aan diepgang en beheersing van de onderwezen lesstof. Hoe we zicht en grip krijgen op de voortgang van het leren en het niveau van leren, zal de komende periode de grootste uitdaging zijn. Als ook de vraag: “Hoe houden we iedereen bij de les?”