Zet menselijkheid voorop bij digitalisering in het onderwijs

Wat is een goede balans tussen mens en machine in het onderwijs? Welke aspecten van menselijkheid staan op het spel bij toenemende digitalisering? Kennisnet heeft de publicatie ‘Zet menselijkheid voorop bij digitalisering in het onderwijs’ uitgebracht. Daarmee wil Kennisnet helderheid bieden over de rol van digitalisering bij de ontwikkeling van menselijkheid. Wanneer leidt het tot verschraling en hoe kan het menselijkheid juist versterken?

Volgens Kennisnet is menselijkheid voorop zetten bij digitalisering een belangrijke maatschappelijke uitdaging, die ook voor het onderwijs van groot belang is. Want daar zijn er nieuwe digitale technologieën als AI, neuromonitoring en immersive technologie waaraan vaak de belofte wordt toegedicht dat ze typische menselijke vermogens kunnen uitbreiden, verbeteren of zelfs vervangen.

Als het onderwijs regie op deze ontwikkelingen wil houden en menselijkheid wil meenemen in aanbestedingen voor zulke technologieën moet er eerst meer duidelijkheid zijn over wat menselijkheid in het onderwijs betekent en hoe digitalisering hier wel en niet een rol in kan spelen.

Drie kenmerken van menselijkheid

De publicatie, geschreven door Erwin Bomas, onderscheidt drie kenmerken van menselijkheid en geeft per kenmerk de toepassing in het onderwijs, de rol van ict, reflectievragen en tips.

Mensen zijn denkers

Voor het ontwikkelen van leerlingen en studenten tot zelfstandige denkers is reflectie en dialoog nodig. Leraren kunnen dit stimuleren door op het juiste moment het leerproces te onderbreken. Ict kan deze rol niet overnemen, maar wel helpen om zelfreflectie te faciliteren of dialoog met betrokkenen van buiten mogelijk maken.

Mensen zijn sociale wezens

Het sociale aspect van menselijkheid in onderwijs komt tot uitdrukking in de voorbeeldfunctie van leraren, het leren in groepsverband en het nemen en dragen van verantwoordelijkheid door leerlingen en studenten. Ict kan sociale verbinding faciliteren, maar is niet geschikt als vervanger voor sociale functies in onderwijs.

Mensen hebben verbeeldingskracht

Het ontwikkelen van verbeeldingskracht komt in het onderwijs aan de orde bij het leren beheersen van taal en technologie, het begrijpen van verhalen en media-uitingen en het zelf creëren bij kunst- of maakonderwijs. Daarom kan de ontwikkeling van dit kenmerk nauwelijks zonder inzet van technologie, of dat nu ict of een andere vorm van technologie is.

Technologie draagt bij, maar vervangt niet

Volgens de publicatie daagt menselijk onderwijs leerlingen en studenten uit om kritisch te denken en verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven en hun bijdrage aan de wereld. Dit is volgens de publicatie niet te simuleren met technologie. Hetzelfde geldt voor goede menselijke relaties in het onderwijs, een belangrijke voorwaarde voor leren.

De publicatie laat wel twee andere zaken zien:

• Technologie kan op een mooie manier bijdragen aan het versterken van menselijke relaties als basis voor onderwijs en aan de ontwikkeling van menselijkheid zelf in het onderwijs.
• De publicatie geeft handvatten om menselijkheid een goede plek te geven bij onderwijs op afstand.

Daarbij moet wel altijd worden onderscheiden:

• Wat de mens uniek maakt ten opzichte van technologie.
• Wat niet vervangen kan worden door digitale systemen.

Bron: Kennisnet