Digitale geletterdheid formaliseren en professionaliseren

Scholen in het po en vo moeten Digitale Geletterdheid formaliseren en professionaliseren. Dat zegt Izaak Dekker, docentonderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam, in een artikel op Kennisnet. Hij waarschuwt hen om deze operatie niet te onderschatten. Dekker doet zijn uitspraken naar aanleiding van de mededeling van minister Wiersma op 25 april in een brief aan de Tweede Kamer dat aan het begin van het schooljaar 2022/2023 gestart wordt met de ontwikkeling van kerndoelen Digitale Geletterdheid (DG). In september 2023 weten de scholen wat er voor DG van ze wordt verwacht.

In de brief schrijft Wiersma dat het nodig is om concrete kerndoelen voor DG op te stellen zodat alle leerlingen een basis hierin ontwikkelen. Omdat het nog niet is verankerd in de huidige kerndoelen moet het vanaf de basis worden opgebouwd. Het is de bedoeling dat voor de zomer van 2022 vakvernieuwingscommissies van leraren, vakinhoudelijke experts en curriculumexperts bijeenkomen en dat in 2024 de eerste concept-examenprogramma’s met een duidelijke plek voor DG bekend zijn. Het is nog niet bekend wanneer de actualisatie van de kerndoelen start en wanneer de overige examenprogramma’s worden geactualiseerd.

De wereld is digitaal geworden

Het artikel voert verschillende redenen aan waarom DG onderdeel wordt van de meeste vakken in het vo. De eerste is dat de wereld digitaal is geworden. Sylvia Veltmaat, po-bestuursvoorzitter, formuleert de consequentie daarvan kort en bondig: “Als je niet weet hoe de digitale werkelijkheid in elkaar steekt, kun je als burger en als mens niet meer goed meedoen in onze samenleving.” Bernard Teunis, manager primair onderwijs van SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling), voegt daaraan toe: “DG hoort een belangrijk onderdeel te zijn van het onderwijs dat iedere leerling krijgt aangeboden, maar dat is opmerkelijk genoeg geen formele opdracht aan scholen. Daarom is het van belang dat ook de kerndoelen voor het primair onderwijs en de onderbouw van het vo op korte termijn worden geactualiseerd.”

Het onderwijs is digitaal geworden

Een tweede reden is dat het onderwijs digitaal is geworden. Die digitalisering van het onderwijs gaat verder dan Snappet, digiborden, afstandsonderwijs en kahoots. Zo moeten leerlingen hun projectverslagen, werkstukken en presentaties vaak ook in digitale vorm presenteren. Oud-docent Nederlands, docentenbegeleider en onderwijspublicist Jeroen Clemens ontkracht daarbij de mythe van de digital natives: “Veel mensen denken nog altijd dat kinderen en jongeren alles al kunnen in de digitale wereld. Maar uit onderzoek – en mijn eigen ervaring – blijkt dat dat niet zo is.”

Rijker onderwijsaanbod

Volgens Veltmaat kunnen digitale onderwijsvormen het onderwijsaanbod rijker maken. Het is een van de redenen waarom Matijs Lips, docent Nederlands aan het Dr. Nassaucollege (vo) in Beilen en leraar van het jaar in 2018, DG door veel van zijn lessen weeft. Het heeft bovendien nog een voordeel volgens Lips: het werkt motiverend omdat het aansluit bij de belevingswereld van de leerling.

Beroepen digitaliseren snel

De auteurs noemen nog een reden waarom DG belangrijk is: de huidige leerlingen komen later in beroepen terecht die steeds meer digitaliseren en waarvoor digitale vaardigheden en inzichten nodig zijn.

Betekenis voor scholen en leraren

Dit alles betekent dat leraren in het po en vo zich DG eigen zullen moeten maken. Izaak Dekker, docentonderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam, waarschuwt hen daarbij bij voorbaat: “Onderschat niet wat deze hele operatie aan opleiding, professionalisering en tijd zal vergen. Je zult dat moeten formaliseren en professionaliseren.”

Volgens Vermaat heeft de praktijk aangetoond dat de top-downbenadering vaak niet blijkt te werken. Bottom-up kan het wél goed gaan, mits er een stevige verbinding is tussen het enthousiasme (voor DG) van leraren, de bestuurlijke ambitie en het schoolplan en/of jaarplan. Wat ook goed werkt, zegt Nadia Demaret, die als vrijeschool-directeur meewerkte aan het ontwikkelen van een leergang digitale geletterdheid, is stapsgewijs te werk gaan: “Begin klein en bouw het steeds verder uit.”

Remco Pijpers, strategisch adviseur digitale geletterdheid en ethiek bij Kennisnet, heeft aan het eind van het artikel ook een advies: “Digitale geletterdheid bestaat niet alleen uit tools die je moet leren gebruiken. Het is ook een manier van denken en een verhaal over een wereld die van technologie is doortrokken. Wat voor mens wil je daarin zijn? Wat voor leraar, wat voor school? Daar zul je goed over moeten nadenken.”

Bron: Kennisnet.