Leerlingen voorbereiden op een digitale toekomst

Eén op de zes Nederlanders is bang dat zij niet goed voorbereid zijn op een toekomstige baan, kopt dit artikel op AD.nl. Die voorbereiding begint al op school. Mark Froger, consultant Onderwijs en ICT bij IT-Workz, vertelt wat scholen moeten doen om leerlingen klaar te stomen voor de toekomstige arbeidsmarkt: “Zij zullen op een andere manier moeten gaan lesgeven.”

Mark Froger is al bijna vijftien jaar werkzaam voor het onderwijs, onder andere als adviseur bij onderwijsadviesbureau BCO en als procesbegeleider digitale geletterdheid bij Curriculum.nu. Wat in elke functie voor Froger centraal staat, is het innoveren van het onderwijs. Dat doet hij sinds 2019 vanuit IT-Workz. “Mijn functie is drieledig: ik ben zowel accountmanager, als teamcoördinator als consultant Onderwijs en ICT. Vanuit die laatste rol zet ik mijn expertise in om met scholen een innovatieslag te maken binnen de onderwijsprocessen. En om hun toekomstgerichte visie te vertalen naar een strategisch plan en dit te implementeren.”

Op tijd in actie komen

Volgens het artikel op AD.nl vreest een op de zes Nederlanders in de toekomst niet meer relevant te zijn op de arbeidsmarkt. En ruim veertig procent denkt dat hun huidige vaardigheden er over twintig jaar niet meer toe doen. “Ik schrik niet van deze cijfers. Al tijden is er de vraag vanuit de maatschappij om bepaalde competenties te ontwikkelen die ook in de toekomst bij kunnen dragen op de arbeidsmarkt. Doen we dat niet, dan missen we de boot. Maar als we nu actie ondernemen, zijn we nog op tijd.”

Dat het tijd is voor actie, wordt in onderwijsland al lang onderkend. “Curriculum.nu is in 2018 niet voor niets opgezet om het kennen en kunde van leerlingen in kaart te brengen en aan te passen op de vraag van de digitale toekomst. De kracht ligt in het feit dat zij denken in verschillende – in totaal negen – leergebieden, waaronder burgerschap en digitale geletterdheid. Die leergebieden maken het mogelijk om sneller vakoverstijgend te werken en leren.”

Digitale geletterdheid integreren

De politiek en het bedrijfsleven pleiten al jaren voor een vaste plek voor digitale geletterdheid in het onderwijs. Maar de grote vraag is: hoe geef je dat het beste vorm? “Wat mij betreft hybride, waarbij je deels geheel nieuwe vakken aanbiedt en deels digitale kennis en vaardigheden verweeft in bestaande leergebieden. In het vak economie kun je het bijvoorbeeld hebben over de digitale economie: hoe werkt cryptovaluta? Wat betekent het voor onze economie?”

“Hetzelfde geldt voor digitale communicatie en samenwerken, dat perfect zou passen binnen het vak Nederlands. Te vaak wordt digitale geletterdheid nog apart onderwezen als er een keer een uurtje extra vrijkomt op de vrijdagmiddag. Dan gaat het vaak ook nog eens sec over het bijbrengen van vaardigheden als: hoe gebruik ik Facebook of Snapchat? Veel interessanter en waardevoller is het om leerlingen bij te brengen hoe de concepten achter deze grote platforms werken.”

Mijn favoriete quote is: ‘Kinderen moeten leren wat ze moeten doen als ze niet meer weten wat ze moeten doen.’

Digitale geletterdheid is nog niet structureel ingebed in het onderwijs. En de manier waarop het gegeven moet worden, nog minder. “Er is al tijden een discussie gaande of we het onderwijs moeten toespitsen op kennisoverdracht met vakspecifieke kennis. Of dat we de focus moeten leggen op kennisconstructie met meer aandacht voor 21^e-eeuwse vaardigheden. Ik denk beide. Een didactiek als onderzoekend leren kan ik bijvoorbeeld alleen maar aanmoedigen. Dan leren kinderen hoe ze tot antwoorden kunnen komen door zelf onderzoek te doen. Mijn favoriete quote is dan ook: ‘Kinderen moeten leren wat ze moeten doen als ze niet meer weten wat ze moeten doen.’ Wat dat betreft zie ik bij educatieve uitgeverijen en scholen al een ontwikkeling de goede kant op. Om onderzoekend leren mogelijk te maken, is echter ook eerst kennisoverdracht nodig.”

Leerkrachten intern opleiden

Digitale geletterdheid in het onderwijs integreren via onderzoekend onderwijs. Het zijn mooie ambities, waarvan veel scholen al het belang in zien, maar ook Froger weet dat de knelpunten bij de uitvoer liggen. “De huidige leerkrachten en docenten zijn simpelweg niet opgeleid om lessen in digitale geletterdheid te geven. Er moet dus een overgangsmodel komen, waarin lerarenopleidingen de benodigde kennis en kunde aan startende leerkrachten meegeven en waarin zittende onderwijzers bijscholing krijgen.”

Ook hier kun je zeggen dat het idee wellicht mooier klinkt dan de praktijk zal uitwijzen, maar Froger weet uit ervaring dat het kan werken. “Ik ken genoeg besturen die werken volgens het ‘train de trainer’-principe. Zo heeft een klant van ons vanuit het strategisch beleid wijk ICT’ers aangesteld, die verantwoordelijk zijn voor de scholen binnen hun wijk. Elke school heeft dan weer een team van zo’n vier collega’s die kartrekkers zijn en door zowel de wijk ICT’er als door ons als externe adviseur les krijgen in het ontwikkelen van digitale competenties. Zij spelen deze kennis vervolgens weer door aan collega’s.”

Dankzij het ‘train de trainer’-principe gaan werknemers eigenaarschap voelen over het proces. Daardoor is het een duurzame, langdurige oplossing.

Sinds de pandemie is er volgens Froger genoeg draagvlak voor deze aanpak. “Voor verandering is urgentie of een sterke ambitie nodig. Door de pandemie hebben leerkrachten meegemaakt dat digitale vaardigheden echt noodzakelijk zijn binnen het onderwijs. Als adviseur ben je maar een passant. Dankzij het ‘train de trainer’-principe gaan werknemers eigenaarschap voelen over het proces. Daardoor is het een duurzame, langdurige oplossing. Veel scholen denken: ons personeel heeft niet de juiste kennis en vaardigheden in huis, dus dit werkt nu nog niet voor ons. Maar je moet de stap durven zetten: iedereen kan het leren.”

Mentaal voorbereiden

Froger denkt echter niet dat digitale vaardigheden de enige manier zijn om leerlingen voor te bereiden op de digitale toekomst. “De vraag vanuit de praktijk verandert telkens weer. We moeten leerlingen en medewerkers dus ook leren hoe zij flexibel kunnen meebewegen met deze continue veranderingen. Daarom denk ik dat het ook waardevol is om bijvoorbeeld meer aandacht te besteden aan een vak als filosofie of om na te denken over andere manieren van werken. De heilige graal ligt niet enkel in het bijbrengen van digitale vaardigheden”, besluit Froger.