Hoe zorg je voor effectieve interventies bij digitale weerbaarheid en veerkracht?

Voorjaar 2023 werd Esther Rozendaal benoemd tot hoogleraar Digitale weerbaarheid en veerkracht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze gaat zich onder meer bezighouden met de betekenis van digitale weerbaarheid en veerkracht voor kinderen en jongeren. Ook onderzoekt ze hoe we ervoor kunnen zorgen dat interventies niet alleen kennis en bewustzijn vergroten, maar ook zorgen voor gedragsverandering.

Vijf vragen over digitale weerbaarheid en veerkracht

Peter Wiegman, net als Rozendaal lid van de Wetenschappelijke Raad van Netwerk Mediawijsheid, stelde haar voor Netwerk Mediawijsheid vijf vragen over haar nieuwe leerstoel.

1 Wat versta je onder ‘digitale weerbaarheid en veerkracht’?

Volgens Rozendaal is digitale weerbaarheid “een unieke combinatie van kennis, vaardigheden en attitudes, weerspiegeld in zichtbaar gedrag, die kinderen en jongeren in staat stelt om met succes de kansen van de online wereld te benutten en tegelijkertijd effectief om te gaan met de risico’s ervan.” Voorbeelden zijn: een sterk password instellen, een antivrius-app gebruiken, ongewenste berichten op sociale media rapporteren bij het platform, hulp inschakelen van anderen bij een online pestincident en een limiet op schermtijd instellen.”

Digitale veerkracht betekent volgens Rozendaal “het effectief gebruik van strategieën die helpen terug te veren bij vervelende online-ervaringen en digitale stress.”

2 Waar kwam de behoefte aan deze leerstoel vandaan?

Volgens Rozendaal is er een forse groei aan interventies met als doel het versterken van de digitale weerbaarheid en veerkracht van kinderen en jongeren. Over de effectiviteit van de interventies, vaak gericht op het verhogen van bewustzijn over risico’s en het vergroten van kennis, is echter maar weinig bekend. De interventies garanderen niet dat kinderen en jongeren vervolgens gezond, verantwoordelijk en veilig digitale media gebruiken.

De leerstoel heeft daarom als belangrijk doel om te weten te komen wat kinderen en jongeren naast kennis en bewustzijn nodig hebben om de kansen van de online wereld te benutten en om te gaan met de risico’s. De uitkomsten zijn volgens Rozendaal zowel wetenschappelijk als maatschappelijk relevant.

3 Hoe ziet het onderzoeksplan eruit?

Bij de leerstoel zijn vier vragen leidend:

• Wat betekent het voor kinderen en jongeren om digitaal weerbaar en veerkrachtig te zijn?
• Wat zijn de determinanten van digitaal weerbaar en veerkrachtig gedrag van kinderen jongeren?
• Welke interventiestrategieën zijn succesvol in het versterken van hun digitale weerbaarheid en veerkracht?
• En hoe kan het potentieel van artificiële intelligentie (AI) worden benut om de digitale weerbaarheid van kinderen en jongeren te faciliteren en te vergroten?

Om deze vragen te beantwoorden worden inzichten en methoden uit verschillende wetenschappelijke disciplines (bijvoorbeeld communicatiewetenschap, psychologie, pedagogiek, onderwijskunde, sociologie, bestuurskunde, artificiële intelligentie) geïntegreerd. Het leerstoel-team werkt verder nauw samen kinderen en jongeren, ouders, scholen en diverse organisaties met een gedeelde interesse in de digitale weerbaarheid en veerkracht van jonge mediagebruikers. 

4 Zijn er samenwerkingsverbanden vanuit de leerstoel?

De leerstoel werkt samen met een aantal maatschappelijke samenwerkingspartners, waaronder Nationale Opleiding MediaCoach (NOMC), Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM), Edux Onderwijspartners, MIND Young en Netwerk Mediawijsheid. Ook zijn er samenwerkingsverbanden opgezet met verschillende scholen en jongerenorganisaties in de regio Rotterdam.

5 Bestaat er een vergelijkende leerstoel bij andere universiteiten of zelfs in het buitenland?

Volgens Rozendaal is er nationaal en internationaal geen andere leerstoel die zich specifiek op de digitale weerbaarheid en veerkracht van kinderen en jongeren richt. Wel sluit de leerstoel aan bij verschillende andere leerstoelen.

Bron: Netwerk Mediawijsheid.