Differentiatie in onderwijssysteem kan ongelijke kansen vergroten

Het Nederlandse onderwijssysteem kent veel differentiatie. Dat lijkt op het eerste gezicht een goede zaak, omdat er grote verschillen tussen leerlingen bestaan. Toch kan differentiatie de kansenongelijkheid ook juist vergroten, stelt Eddie Denessen, bijzonder hoogleraar Sociaal-culturele achtergronden en differentiatie in het onderwijs aan de Universiteit Leiden.

Differentiatie is er omdat kinderen verschillen in:

• Hoe snel ze leren
• Hoe gemakkelijk ze leren
• Wat ze thuis leren
• Wat ze naast school doen
• Hoe graag ze naar school gaan

Differentiatie is er op macroniveau – verschillende schooltypen zoals VWO en VMBO – op mesoniveau – verschillen tussen klassen, zoals een tweetalige brugklas – en op microniveau – het onderverdelen van kinderen binnen klassen in niveaugroepen.

Differentiatie in macroniveau en mesoniveau leidt tot kansenongelijkheid, stelt Denessen. Dat komt onder meer omdat er in Nederland een sterke relatie is tussen de opleiding van ouders en de schoolloopbaan van kinderen. Daardoor zijn op het VWO kinderen van hoogopgeleide ouders vertegenwoordigd en op het VMBO kinderen van lager opgeleide ouders.

Tegelijkertijd zitten leraren klem tussen twee tegenstrijdige beleidsinitiatieven van de overheid, zegt Denessen. Enerzijds moeten ze toptalenten stimuleren, wat erom vraagt dat alle leerlingen de optimale mogelijkheden krijgen om hun talenten ten volle te ontwikkelen. Anderzijds moeten ze voor het bevorderen van gelijke kansen leerlingen met laag opgeleide ouders extra  ondersteunen om hun talenten tot ontwikkeling te laten komen. En dat leidt tot een dilemma: moet een leraar elke leerling evenveel aandacht geven, zodat ze alles uit hun talenten kunnen halen, of geeft hij de leerlingen uit lagere sociale milieus meer aandacht dan de leerlingen uit hogere milieus, zodat kinderen met gelijke aanleg dezelfde kansen krijgen?

Bron: Onderwijsland en Universiteit Leiden