Flexibilisering onderwijs: zet de student aan het roer van zijn eigen studie

De onderwijsbehoeften van nu zijn een wereld van verschil met de onderwijsbehoeften van enkele decennia geleden. Veel studenten hebben immers zeer hoge verwachtingen ten aanzien van flexibilisering en maatwerk. Eén van de uitdagingen: zorgen voor systemen waarbij de student vooral zelf aan de knoppen kan zitten.

De dynamiek in het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) en Hoger Onderwijs (HO) is al jaren heel groot, vooral onder invloed van grote maatschappelijke ontwikkelingen. De bekende motto’s een leven lang leren (HO) en een leven lang ontwikkelen (MBO) drukken een grote stempel op instellingen, die niet langer ‘voltijds onderwijsfabrieken’ zijn maar hard werken aan de ambitie in te spelen op de zeer uiteenlopende eisen en wensen van een bredere (werkende) doelgroep.

Gebruik van microcredentials

Het gaat hierbij ook om een harde maatschappelijke noodzaak: elk individu moet zich blijven ontwikkelen om niet alleen nu maar ook in de nabije toekomst een goede rol in de maatschappij te blijven vervullen. Deze ontwikkeling wordt ook vanuit diverse kanten gefaciliteerd. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om een zogeheten STAP-budget van maximaal 1.000 euro aan te vragen voor scholing en ontwikkeling om inzetbaar te blijven op de arbeidsmarkt. Ook zijn er diverse pilots om meer flexibilisering in combinatie met levenslange leercycli te bieden. Ook wordt er gekeken hoe behaalde deelresultaten van een studie ‘beloond’ kunnen worden met deelcertificaten (voor beroepsonderdelen of keuzedelen) in het MBO.

“Elk individu moet zich blijven ontwikkelen om niet alleen nu maar ook in de nabije toekomst een goede rol in de maatschappij te blijven vervullen”

Een interessante ontwikkeling daarbij is het gebruik van microcredentials. Dit zijn erkende bewijzen van de leerresultaten die een student behaalt na een leerervaring van beperkte omvang, op basis van transparante normen en eisen. Daarnaast zijn er nog tal van andere relevante ontwikkelingen die stuk voor stuk duidelijk maken dat het onderwijsveld sterk in beweging is op weg naar meer flexibiliteit, meer modulariteit en meer maatwerk.

Paradigmaverandering in het onderwijs

De impact voor onderwijsinstellingen is groot. Het vraagt visie en duidelijke keuzes over hoe een onderwijsinstelling flexibiliteit wil aanbieden binnen de opleiding, binnen de instelling of zelfs daarbuiten. Bovendien is het nodig om  processen en de bijbehorende (systemen voor) informatievoorziening daarop af te stemmen. Het is een paradigmaverandering dat het onderwijs wordt ingericht op de individuele student met zijn persoonlijk studieplan in plaats van een ‘homogene’ groep. Daarnaast vraagt dit sowieso dat er – weliswaar vaak begeleid – veel meer regie bij de student zelf komt te liggen om deze keuzes te maken en vast te leggen.

Traditionele Student Informatiesystemen (SIS) niet toegerust

Het zal geen verrassing zijn dat zo’n ingrijpende wijziging vraagt om systemen die deze ‘revolutie’ in de processen ondersteunen. Onderwijsinstellingen hebben onder de motorkap een goede backbone nodig die de belofte van flexibiliteit aan de studenten van de onderwijsinstelling op een goede manier faciliteert. Veel traditionele Student Informatiesystemen (SIS) zijn hier niet altijd op toegerust. Bovendien hoort bij die flexibilisering ook dat er naadloze gegevensuitwisseling tussen instellingen, studenten en uitvoeringsorganisaties ontstaat.

Blauwdruk toekomstige landschap

Diverse partijen trekken er hard aan om de systemen op deze (zeer nabije) toekomst voor te bereiden. Zo bundelen SURF en Studielink – als onderdeel van de zone ‘Flexibilisering van onderwijs’ van het Versnellingsplan – hun krachten om samen te werken aan de blauwdruk van het toekomstige onderwijs-administratieve landschap. En gelukkig is er ook goed nieuws over wat sommige studentinformatiesystemen nu al aan kunnen. Zo laat deze analyse zien dat verschillende SIS al goed zijn voorbereid op een studenten die willen differentiëren in hun studietempo.  

Een ding is zeker: de student en zijn/haar wensen staan centraal bij de (door)ontwikkeling van systemen. Instellingen die serieuze ambities willen waarmaken op dat vlak doen er dan ook goed aan die student zelf een grote rol te geven in het ontwerp en implementatie van nieuwe informatiesystemen.

Bouwen op zelfredzaamheid student

Met name jongeren zijn opgegroeid met alomtegenwoordige digitale technologie en gebruiksgemak op het hoogste niveau in alles wat ze doen. Ze willen alles direct digitaal kunnen regelen via internetsites of apps en willen hun eigen voorkeuren kunnen instellen. De lat ligt daarmee hoog om hun wensen in te vullen, maar dit biedt ook juist mogelijkheden om voort te bouwen op hun zelfredzaamheid. Een student is immers beter dan een faculteitsbureau in staat om individuele keuzes te maken – uiteraard in interactie met begeleiders. En dus is ook niemand beter dan die student in staat om dat te administreren in de systemen (mits de mogelijkheden daartoe goed worden ontsloten). Dat is zowel efficiënt als effectief. En levert als ‘bijvangst’ op dat er een nog beter gesprek plaatsvindt over hoe leerdoelen kunnen worden bereikt.