Hoe richt je met technologie onderwijs flexibel in?

Hoe richt je flexibel het onderwijs in en welke mogelijkheden biedt technologie daarbij? Daarover gaat onderwijskundig projectadviseur Manel van Kessel van Kennisnet voor de Kennisnet-podcast in gesprek met Frans Schouwenburg, strategisch adviseur onderwijsvernieuwing met ict bij Kennisnet, en Nadira Saab, strategisch adviseur onderzoek bij Kennisnet en bijzonder hoogleraar e-didactiek op het interfacultair centrum voor lerarenopleiding, onderwijsontwikkeling en nascholing bij de Universiteit van Leiden.

Volgens Schouwenburg is er de laatste jaren enerzijds in het onderwijs onderbenutting van de mogelijkheden van ict en anderzijds een steeds nijpender lerarentekort. Tegelijkertijd wil echter niemand graag praten over hoe, of en waar een computer een leraar of taken van een leraar kan vervangen. “Dat smoort echter de discussie. Bovendien praten we te weinig over de onontkoombaarheid van de ontwikkeling, die gaat leiden tot een al dan niet gedeeltelijke vervangen van leraren.” Volgens Schouwenburg is het beter om te kijken naar situaties waar technologie wel een rol kan spelen en waar niet.

Saab benadrukt dat het niet gaat om het wel of niet vervangen van leraren. “We moeten ons focussen op de kwaliteit van het onderwijs. En de kansen en mogelijkheden verkennen wanneer er een situatie is met niet genoeg leraren en waar technologie een aanvulling kan zijn om de onderwijskwaliteit te verbeteren.” Een leraar heeft volgens Saab bovendien unieke kwaliteiten: “Een leraar wordt daarom nooit vervangen!”

Afstandsonderwijs

Saab vindt het belangrijk om naast het realiseren van een goede ict-infrastructuur bij de invoering van afstandsonderwijs goed te kijken naar de randvoorwaarden voor goed afstandsonderwijs en de betekenis voor de werkdruk. “We moeten niet alleen de offline situatie online kopiëren.” Ook wijzen Saab en Schouwenburg erop dat er al bestaande initiatieven zijn. Saab noemt de chronisch zieke leerlingen die op afstand digitaal met de klas verbonden zijn, en Schouwenburg haalt onder meer het voorbeeld  van de Massive Open Online Courses (MOOC) aan, waarmee universiteiten wereldwijd colleges vrijgeven. Ook de instructievideo’s van de site www.lerenvoorhetexamen.nl komen aan de orde.

Betekenis voor leraar en leerling

Ook de betekenis voor leraar en leerling komt aan de orde. Schouwenburg: “De inzet van technologie betekent niet automatisch minder werk voor de leraar. Hij gaat namelijk kijken hoe zijn les in elkaar zit, hoe hij dat kan optimaliseren. Maar ook naar welke aspecten van de les zich ervoor lenen om geautomatiseerd te worden. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de routinematige onderdelen.” Saab gaat vervolgens in op de leerling: “Tijdens de lockdown zagen we dat het veel vraagt van leerlingen om zelfstandig aan de slag te gaan. Ook zagen we grote verschillen. Daarom vind ik dat leraren meer aandacht moeten besteden aan de zelfregulatievaardigheden van leerlingen. En aan het zelfgestuurd leren, waarbij leerlingen zelfstandig uit behoefte informatie opzoeken op internet.”

Advies aan onderwijspraktijk

Aan het eind van de podcast komen Saab en Schouwenburg ook met adviezen naar de onderwijspraktijk over flexibel onderwijs. Saab: “Ten eerste: sta open voor de mogelijkheden van technologie. Ten tweede: verken verschillende mogelijkheden, kijk wat mogelijk is en hoe je het goed kunt doen zodat de werkdruk van de leraren vermindert, zodat de onderwijskwaliteit hetzelfde blijft of verbetert. En werk daarom met proeftuinen.” Schouwenburg haakt daarop aan: “Het is belangrijk dat je proeftuinen noemt. Er zijn namelijk voldoende experimenten op scholen, maar die worden zelden onderzoeksmatig of projectmatig aangepakt. Ik roep daarom zulke scholen op om een onderzoeksvraag bij zo’n experiment te formuleren, om lerarenopleidingen daarbij te betrekken en om met elkaar te evalueren.” Saab vult aan: “In aanvulling op die evaluatie: de duurzaamheid is belangrijk. Dus moet een school zich ook de vraag stellen: hoe ga je verder en hoe ga je het implementeren? Een laatste advies tenslotte is: bekijk zo’n perspectief vanuit verschillende perspectieven: wat levert het de leraar op, maar ook wat levert het de leerling op.” Schouwenburg formuleert het anders: “Stel je als school de vraag: waar wil je het voor doen? Om onderwijskundige reden, om de werkdruk te verlagen of misschien wel om allebei de redenen.”

Bron: Kennisnet