MBOin2030 maakt mbo toekomstbestendig

Hoe zorgen wij voor toegankelijk, toekomstbestendig en kwalitatief hoogwaardig (middelbaar) beroepsonderwijs in iedere regio in 2030, toegespitst op de persoonlijke leer- en ontwikkelbehoeften van de deelnemende studenten en volwassen? Daarvoor is het initiatief MBOin2030 in het leven geroepen. Met 5 belangrijke thema’s om het mbo toekomstbestendig te maken.

Zo’n vierhonderd betrokkenen bij het mbo stellen een toekomstvisie op inclusief bijbehorende actieagenda. Margot Felix, programmamanager Community of Practice (CoP) bij het VISTA College, is een van hen.

Landelijk initiatief

Margot Felix werkt als programmamanager Community of Practice (CoP) bij het VISTA College, een mbo-opleiding met zo’n 12.000 studenten in Limburg. In deze regio speelt van alles: krimp, vergrijzing, ontgroening, mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, tekortberoepen waaronder een tekort aan technici. Daarnaast grenst de provincie aan België en Duitsland, waardoor internationale samenwerking binnen een Euregio logisch lijkt. Een mbo-opleiding op een dergelijke locatie heeft te maken met een enorme veelheid aan regionale ontwikkelingen en trends. De daaruit voortvloeiende complexiteit interesseerde haar zo dat ze naast haar baan ook betrokken raakte bij MBOin2030, een landelijk initiatief dat het mbo een grote impuls wil geven.

Vijf thema’s voor een toekomstbestendig mbo

Wat is er allemaal voor nodig om het mbo in 2030 eigentijds en duurzaam te kunnen inzetten? Sinds 2019 praat daarover een grote groep betrokkenen in verschillende werkateliers en thematische werkgroepen. “In het eerste jaar is vooral gekeken naar welke veranderingen en trends in de wereld ons dwingen om anders na te denken over het mbo. In het tweede jaar is daar verdiepende kennis aan gekoppeld en zijn daar ook vervolgacties aan verbonden”, aldus Margot.

Het leverde vijf thema’s op die stuk voor stuk belangrijk zijn om het mbo toekomstbestendig te maken:

1. Gepersonaliseerd leren
2. Dialogisch valideren
3. Regionaal ecosysteem
4. Centrum voor Innovatie en Beroepsonderwijs
5. Veranderende rol van de docenten

Margot Felix verklaart de keuze voor deze thema’s. “Leren gebeurt tegenwoordig overal, niet meer alleen op school  De manier waarop we leren is dus ook geen ‘one size fits all gedachte meer’, maar vooral maatwerk. Dat sluit aan bij het thema gepersonaliseerd leren. Je leert niet om de rest van je leven hetzelfde beroep te hebben, maar je blijft je leven lang leren en veranderen van beroep. De vraag rijst hoe waardeer je dat gepersonaliseerd leren dan? Vroeger volgde je een afgebakende opleiding; tegenwoordig stapel je cursussen op tot een certificaat of diploma. Onderwijs heeft daarmee niet alleen betrekking op je opleiding, maar ook op je werkzame leven. Hoe zorg je ervoor dat die op elkaar aansluiten? Daarvoor is het derde thema: het bouwen van ecosystemen.“

“Door vergaande samenwerking met het bedrijfsleven en andere kennisinstellingen kun je in gezamenlijkheid regionale of sectorvraagstukken aanpakken. Zo ontwikkel je een nieuwe manier van denken waarbij opleiden, werken en leren door elkaar heen lopen en afgestemd zijn op ontwikkelingen in bepaalde regio’s en sectoren. Om dat te verduurzamen in de regio is een Regionaal Centrum voor Innovatie en Beroepsonderwijs (CIB) nodig. Dit is het regionale centrum waarbinnen het beroepsonderwijs (vmbo, mbo, ho), bedrijfsleven (startups, mkb, multinationals), gemeenten, jeugdzorg en buurt- en wijkcentra nauw samenwerken aan de ontwikkelingskansen en bestaanszekerheid van iedereen in de regio. Eigenlijk dus de ultieme vorm van een ecosysteem.”

“En tot slot: wie gaat het allemaal doen? De docent? of iemand uit het bedrijfsleven? Het kan ook samen!”

Tweerichtingsverkeer in communities of practice

Dat vernieuwing nodig is, heeft volgens Margot te maken met de historie van het mbo. “Van oudsher draaide het bij het mbo om ‘opleiden voor een specifiek vak’. Wat wij bedachten dat goed was voor het bedrijfsleven, deden we. Dat stond soms haaks op wat er in de praktijk gevraagd werd. Dus stuurden we de studenten op stage: dan moesten ze het daar maar leren. We waren vooral schooltje aan het spelen. Dat is een manier van onderwijs geven die niet meer werkt.”

Inmiddels ziet Margot veel voorbeelden waar het wel goed aangepakt wordt, maar ook nog een weg te gaan. “Samen werken is nog geen samenwerken. Het mbo bedenkt vaak een leuk project en legt dit voor aan bedrijven. Terwijl die bedrijven zich afvragen wat ze eraan hebben. In communities of practice is het meer tweerichtingsverkeer: daar haalt het mbo opdrachten op bij bedrijven. Een paar studenten en een docent gaan dan aan de slag met zo’n vraagstuk. Daar leren student, docent en medewerker alle drie wat van. Zo leren studenten ook het sociale aspect van werken: omgaan met mensen in een bedrijf, hoe werkt een bedrijf? Dat is heel wezenlijk.” Het kan volgens Margot het werken in kolommen en silo’s voorkomen.

Maatwerkaanpak voor groepen studenten

De volgende stap voor MBOin2030 is het aangaan van de uitdagingen, die er op de thema’s liggen. Dat begint bij het ophalen van good practices in het land om op die manier kennis op te bouwen en te delen. Margot noemt dit niet kennisdeling, maar kenniscirculatie. “Zelf ben ik aanjager van het onderwerp ecosystemen. In het land kijk ik dan hoe ROC’s, bedrijven, vmbo en hbo hier invulling aan geven. Wat is er nodig om dit een stap verder te brengen?”

Daarbij hoort een maatwerkaanpak voor verschillende groepen studenten. Jonge eerstejaars stuur je pas in het tweede of derde leerjaar het bedrijfsleven in, terwijl zij-instromers er juist bij gebaat zijn zo snel mogelijk bij een bedrijf te werken om on the job te leren. Een procesoperator uit Syrië die  aan de slag wil moet juist vooral de taal leren. Margot: “Al die verschillende doelgroepen vind je terug op een mbo. Wil je daar goed op inspelen, dan is modulair en gepersonaliseerd onderwijs nodig, waarmee studenten een persoonlijke opleidingsstructuur kunnen volgen die bij hen past. Ook LLO (een leven lang ontwikkelen) hoort daarbij. Iets bijleren gaat continu door, ook na je opleiding.”

Ecosysteem voor chemie in Limburg

Naast haar werk voor MBOin2030 is Margot ook programmamanager Community of Practice (CoP) van het VISTA College. In het CoP werken het VISTA College, PPS CHILL, Hogeschool Zuyd, gemeente Sittard-Geleen, provincie Limburg en de Brightlands Chemelot Campus samen aan een ecosysteem voor onderwijs van leren en werken in het chemische domein in Limburg. “Limburg heeft een uitgebreide infrastructuur van bedrijventerreinen en campussen. We hebben gezamenlijk de ambitie om de grootste Europese site voor chemie te worden die ook nog eens volledig circulair is. Wat het ene bedrijf produceert dient dan als grondstof voor de ander. Een ongelooflijke ambitie. In dit ecosysteem komen de kennis van bedrijven, onderwijs en overheid over maatschappelijke vraagstukken samen. Het is het schoolvoorbeeld van een ecosysteem voor MBOin2030!”