“De docent wordt meer een coach, terwijl kinderen als peers van elkáár leren”

De tijd van puur kennisgedreven onderwijs is passé. In plaats van feiten reproduceren, moeten kinderen juist leren om probleemoplossend en out-of-the-box te denken. Creativiteit staat hierbij centraal, maar docenten en leerlingen moeten hier wel de ruimte voor krijgen. Marcel Hoogstoevenbeld, docent onderzoeken & ontwerpen en informatica bij het Ichthus Lyceum, vertelt over zijn visie op modern onderwijs.

Na jaren als schoolleider en ICT-coördinator staat Marcel Hoogstoevenbeld sinds een jaar ook weer enkele uren voor de klas. Hij geeft de vakken onderzoeken & ontwerpen (O & O) en informatica op het Ichthus Lyceum, een school voor gymnasium, atheneum en havo in Driehuis. “We zijn al geruime tijd met allerlei ideeën rondom ICT en onderwijs bezig, maar ik zag te weinig verandering. Ik wilde graag weer voor de klas gaan staan om mij in de positie van de docent te kunnen verplaatsen.”

De docent krijgt zoveel mooie dingen van leerlingen terug, dat hij of zij net zo goed van hen leert

Ruim twee jaar geleden begon Hoogstoevenbeld op ‘het Ichthus’. Hij trof een onderwijsorganisatie aan die worstelde met de uitdagingen die de digitalisering voortbracht. “De school had het gevoel dat ze niet alles uit de ICT-mogelijkheden haalde. Daarnaast keken veel docenten tegen moeilijkheden aan bij het implementeren van ICT-toepassingen binnen hun dagelijkse lessen.” Dit is een probleem waar veel scholen tegenaan lopen, zo ervaart hij ook met zijn adviesbureau iThink Education, waarmee hij zich richt op het snijvlak van ICT en onderwijs.

Van elkaar leren

De afwachtende houding van veel docenten ligt voornamelijk aan het feit dat zij slechts beperkt op de hoogte zijn van alle mogelijkheden die de voortschrijdende technologie ze biedt. Zo was er een docent Duits die niets van iPads in het klaslokaal moest hebben, totdat Hoogstoevenbeld met haar in gesprek ging. “Ze gaf aan dat de sectie Duits de leerlingen de vreemde taal meer wilde horen spreken. Toen ik aangaf dat je met iPads allerlei gesprekken op kunt nemen en terugluisteren, begon de vaksectie de iPad als een oplossing te zien, in plaats van als een obstakel. Sterker nog: binnen twee maanden stond de hele sectie Duits aan anderen te vertellen hoe handig die iPads zijn en wat je er allemaal mee kunt.”

Inmiddels heeft de docent Duits in kwestie zelfs geleerd om in iMovie tekenfilmpjes te maken, aan de hand waarvan leerlingen in zowel woord als geschrift met elkaar in discussie gaan. “Ze krijgt zoveel mooie dingen van haar leerlingen terug, dat ze net zo goed van hen leert.” Wat weer perfect past in zijn visie op de veranderende verhoudingen tussen docenten en leerlingen. “De docent wordt meer een coach, terwijl kinderen als peers juist ook van elkáár leren.” Op hun beurt profiteren leraren onderling ook van elkaars expertises. “De ene docent kan goed video’s bewerken, de ander is bijvoorbeeld weer goed met muziek. Op deze manier leren en werken docenten op dezelfde manier als hun leerlingen.”

“Blijven leren is het devies.”

Vakoverstijgend

Het Ichthus Lyceum beschikt over een officieel erkend Technasium, waarbij havo- en vwo-leerlingen de kans krijgen om examen te doen in het vak onderzoeken & ontwerpen. “Op het Technasium zijn we heel erg bezig met onderzoekend leren. Leerlingen pakken een maatschappelijk probleem of een bedrijfsvraagstuk op en onderzoeken wat er mogelijk is. Zo was er bijvoorbeeld een prijsvraag uitgeschreven door de ESA (European Space Agency), met als onderwerp het bouwen van huizen op de maan. Op welke plek kun je dit het beste doen? Met welke materialen? Hoe pak je dit logistiek aan?” Vakoverstijgend onderwijs avant la lettre dus.

Docenten moeten hierin mee en Hoogstoevenbeld ziet dit ook gebeuren. “Tijdens studiedagen is het programma er tegenwoordig ook op gericht om met een digitaal product naar huis te gaan. Een digitale toets, een VR-les, een lesgroep in Google Classroom. Je kunt na afloop meteen ergens mee aan de slag in je volgende les, in plaats van dat je alleen meer informatie verzamelt en weer vertrekt.”

Paradigma shift

Blijven leren is dus het devies. Hoogstoevenbeld: “Toen ik als docent begon, waren er leraren die het voor elkaar kregen om zich in hun hele carrière in níéts bij te spijkeren en dertig jaar hetzelfde te doen.” Hij snapt dat het spannend is om met ‘iets nieuws’ aan de slag te gaan. “Maar er mag gerust eens wat fout gaan! Juist door te laten zien dat je na een tegenslag doorgaat en dingen blijft proberen, leer je kinderen een belangrijke les.” Hoogstoevenbeld ziet dat leraren de bescheidenheid wat van zich afgooien. “Het was lange tijd niet normaal om te laten zien wat voor mooie dingen je allemaal kunt. Doe je dat wél, dan leer je elkaars talenten kennen en kun je meer vakoverstijgend gaan werken.”

Er moet een paradigma shift plaatsvinden. Bij leraren, bij leerlingen, maar ook bij het thuisfront. “Als we tijdens de lessen het boek doorlopen, is er níémand die mij verwijt dat ik mijn werk niet doe. Maar in mijn tijd als docent geschiedenis heb ik leerlingen ook weleens tien lessen lang video’s laten kijken. Omdat ik het bijvoorbeeld lastig vond om hen de Palestijnse kwestie te laten begrijpen. Dan staan ouders even later aan mijn bureau te klagen dat hun kinderen niets leren want ‘we hebben het boek niet opengeslagen’. Gelukkig bleken de resultaten het tegendeel te bewijzen! Zo wijzig je de perceptie, stapje voor stapje.”