Dhoya Snijders: “De parels en rafelranden van toekomstig onderwijs in kaart brengen”

Rekenrobots die je overhoren, zelfsprekende digitale lesboeken en leraren die alleen nog de accu’s van digitale onderwijsassistenten vervangen. We hebben geen glazen bol voor de toekomstige technologische toepassingen binnen het onderwijs. Zelfs bij de Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) hebben ze die niet. Maar met haar ‘domeinoverstijgende en interdisciplinaire toekomstverkenningen’ bestudeert ze wel welke ICT-ontwikkelingen er aan zitten te komen. En vooral wat de impact op onze samenleving zal zijn. Onderzoeker Dhoya Snijders focust zich hierbij op het leren van de toekomst.

Snijders is projectmanager ‘Altijd bij de les’: “Een project dat tot juni 2018 loopt waarbij we kunstenaars, bestuurders en ICT-bedrijven binnen het onderwijs vragen om mee te denken over ontwikkelingen binnen EduTech; oftewel onderwijstechnologie. We hebben onlangs 66 topbestuurders en managers uit het bedrijfsleven, overheid, wetenschap en het maatschappelijk middenveld gevraagd naar hun toekomstverwachtingen binnen dit thema. De groep is techno-optimistisch. Bijna 75 procent van alle ondervraagden gaat ervan uit dat technologische ontwikkelingen in 2040 positief bijdragen aan het vermogen van de mens om te leren.”

Het gros van de ondervraagden verwacht dat kunstmatige intelligentie, virtual reality en learning analytics (het meten en analyseren van leerlingen in een bepaalde context) de komende tien jaar een belangrijke impact gaan hebben op de manier waarop we leren. Ze verwachten dat papieren lesmateriaal volledig verdwijnt en dat programmeren in het middelbaar maar ook in het lager onderwijs een verplicht vak wordt. Ook wordt ‘Een leven lang leren’ een officieel overheidsbeleid.

Doemscenario’s

Toch worden er ook doemscenario’s genoemd door deelnemers aan het onderzoek. Een aantal mensen gaat ervan uit dat onderwijs onpersoonlijker wordt. Ook verwachten ze dat leerlingen veel meer tijd online dan offline zullen besteden, waardoor hun praktische analoge vaardigheden nog meer achteruitgaan. Als gevolg daarvan vertrouwen we klakkeloos op robots en nemen ze misschien zelfs wel onze taken over. “Ik mag me als onderzoeker natuurlijk niet te veel mengen in de discussie die voortvloeit uit de resultaten van dit onderzoek. Maar ik kan me in veel verwachtingen van onze respondenten redelijk goed vinden. Hoewel ik niet verwacht dat analoge schoolboeken zomaar zullen verdwijnen. En robots nemen niet zo maar de banen over, want werk en onderwijs zullen altijd een menselijk empathisch aspect nodig hebben.”

“Robots maken ook fouten”

“Wat ik vooral interessant vind, is de schaduwkant die EduTech met zich meebrengt”, erkent Snijders. “Er kan op technologisch gebied veel, maar wat is nuttig? Technologie leidt tot nieuwe menselijke relaties en ook tot nieuwe mens-technologie relaties. En robots maken ook fouten. Zo was ik op een school waar een robot leerlingen overhoorde door hen wiskundevragen te stellen. Een leerling met een accent gaf alleen maar goede antwoorden, maar de onderwijsrobot keurde haar antwoorden systematisch af. Puur omdat deze digitale onderwijsassistent niet was ingericht op dit specifieke dialect.
Het illustreert het feit dat we als mens niet simpel blind de technologie mogen volgen. Op een school waar ik was, werden learning analytics ingezet. Hierbij worden allerlei persoonlijke data over je vooropleiding en achtergrond meegenomen in leeranalyses en evaluaties van leerlingen. Een leerling met slechte cijfers woonde ver van deze school af. Een onderwijsassistent die zijn profiel analyseerde, had direct zijn conclusie gereed. De leerling moest verhuizen of een andere school zoeken. Deze conclusie is natuurlijk behoorlijk voorbarig en kort door de bocht, want er zijn misschien nog wel tien factoren die invloed hebben op zijn onderwijsprestaties. De les die ik uit dit voorbeeld haal, is dat we in een Big Data-wereld allemaal moeten leren wat data betekenen en hoe we ze kunnen lezen.”

“ICT-giganten stormen de klas binnen”

Uit bronnenstudie en het onderzoek blijkt dat EduTech waarschijnlijk vooral positieve effecten op leren zal hebben. Het verhoogt het leerrendement, de personificatie en de kwaliteit van onderwijs. Snijders: “En door technologie steeds meer te betrekken in het klaslokaal sluit de wereld binnen de school ook steeds beter aan bij de wereld van de leerling buiten de klas. Want ze zijn thuis al zo met apps, mobieltjes en geavanceerde tools aan het experimenteren, dat er een mismatch ontstaat als daar niet in de klas op geanticipeerd wordt.”

Maar het samenbrengen van deze werelden brengt volgens Snijders ook rafelrandjes met zich mee: “Zo krijgen enorme ICT-spelers steeds meer invloed in de klas. Dat hoeft geen vervelend vooruitzicht te zijn, maar we moeten wel rekening houden met het feit dat een softwareproducent, een leerling en bijvoorbeeld een informaticadocent alle drie een eigen belevingswereld hebben. Daarom moeten we vol inzetten op technologie in het onderwijs, maar wel op een verantwoorde manier.”