Hoe kan IT helpen om het nijpende lerarentekort terug te dringen?

Vorige maand gingen leraren uit het basis- en voortgezet onderwijs weer massaal de barricades op. Een noodkreet vanuit de sector voor structureel meer investering in het onderwijs om onder meer het lerarentekort op te vangen. Petra van der Spek, Consultant Onderwijs & ICT bij IT-Workz, denkt nog een andere oplossing te hebben: IT. Dit kan administratieve lasten verminderen, tijd besparen en leraren weer de ruimte geven om zich op het sociale aspect van lesgeven te richten.

Onderwijsland heeft de afgelopen jaren de ene na de andere uitdaging voorgeschoteld gekregen: scholen moeten van papier naar digitaal, moeten voldoen aan de AVG-voorwaarden, gepersonaliseerd leren wordt steeds belangrijker en digitale geletterdheid moet ook in het curriculum. Maar een van de meest prangende issues is het lerarentekort. “Het liefst zou ik een blik met leraren opentrekken en het probleem in één keer oplossen”, zegt Van der Spek tijdens haar presentatie op de onderwijsbeurs IPON. Dat de aanmeldingen voor de pabo het afgelopen jaar zijn gestegen, is een goed teken, maar geen directe oplossing. Die moeten we volgens Van der Spek in de inzet van IT zoeken. “Door repetitief werk te automatiseren, kun je uiteindelijk wel twintig procent van je administratietijd reduceren”, stelt zij.

Lasten en lesgeven

Technologie in de klas kan leerlingen enorm veel bieden: interactieve vakken, leuke lessen en een gepersonaliseerd curriculum. Maar laten we vooral niet vergeten wat het voor leraren kan betekenen: tijdwinst. Tijdens haar presentatie vraagt Van der Spek haar toehoorders wie er plezier beleeft aan nakijkwerk. Er gaat slechts één vinger omhoog. “Uit onderzoek blijkt dat de tijd die leerkrachten kwijt zijn aan alle administratieve werkzaamheden, waaronder nakijken, gelijkstaat aan de tijd die zij hebben om les te geven. Zonde! Want als leerkracht wil je natuurlijk zoveel mogelijk tijd besteden aan je leerlingen”, vertelt Van der Spek. “Microsoft Office 365 biedt veel mogelijkheden om digitaal te toetsen en automatisch na te kijken. Een effectieve samenwerking met dit platform zou de tijd die je kwijt bent aan administratie en nakijkwerk kunnen reduceren.”

“Het liefst zou ik een blik met leraren opentrekken en het probleem in één keer oplossen”

Investeren in tijdwinst

Om IT effectief in te zetten op school en om op de lange termijn tijd te besparen, moet eerst tijd geïnvesteerd worden in het veranderen van de huidige processen. Het Microsoft Education Transformation Framework is een raamwerk dat scholen handvatten biedt bij deze digitale transformatie, waarbij een van de bouwstenen die van ‘visie en beleid’ is. “Dit is absoluut de eerste stap waar adoptie van IT op school begint. In dit stadium bepaal je hoe je de school wilt inrichten, de lessen wilt vormgeven en welke technologie je daarbij wilt gebruiken.” De directie moet de aanjager zijn van de transformatie, maar moet uiteindelijk alle betrokken partijen meekrijgen. “Van de leerkrachten, tot de security-officers, de ICT’ers en de administratieve medewerkers. Met een afspiegeling van het gehele team moet je over deze beslissingen nadenken.” 

Van der Spek adviseert om ook de leerlingen mee te nemen in het proces. “Toen enkele jaren geleden ‘Kahoot!’ uitkwam, zag elke leerkracht zijn kans schoon om op relatief eenvoudige wijze interactief les te geven. Maar leerlingen vonden het na drie lessen met een quiz eigenlijk alweer mooi geweest.” Door met de leerlingen samen te werken, kun je technologie inzetten op een manier die bij hen past. “En het motiveert leerlingen enorm als zij voelen dat er naar hen geluisterd wordt.”

Nieuw tijdperk voor digitalisering van het onderwijs

De digitalisering van het onderwijs luidt een nieuw tijdperk in. “Binnen deze nieuwe vorm van onderwijs moet er voor leerlingen ruimte komen om meer zelfstandig en projectmatig te werken en via workshops te leren.” Maar ook de rol van de leerkrachten verandert wanneer technologie aspecten van hun werk automatiseert. “Vakspecialisten kunnen inhoudelijk invulling geven aan delen van de les. En onderwijsassistenten, eventueel digitaalonderwijsassistenten, kunnen aparte groepen in de klas begeleiden. Zo komt er voor leerkrachten meer tijd vrij om zich te richten op de leerlingen en gepersonaliseerd lesgeven”, stelt Van der Spek.  

“Microsoft Office 365 biedt veel mogelijkheden om digitaal te toetsen en automatisch na te kijken. Een effectieve samenwerking met dit platform zou de tijd die je kwijt bent aan administratie en nakijkwerk kunnen reduceren”

Aan de slag met Forms, OneNote en Teams

In haar presentatie noemt Van der Spek meerdere manieren om dit ’nieuwe’ onderwijs vorm te geven. Eén daarvan is digitaal formatief en summatief toetsen. “Via Forms kun je toetsen met zowel open vragen als meerkeuzevragen maken. Leerlingen kunnen een toets maken wanneer zij daar zelf klaar voor zijn. Het is zelfs mogelijk om via Streams filmpjes te kijken in de les, hier vragen in te plotten en de leerlingen deze tijdens het kijken te laten beantwoorden.” Digitaal nakijken bespaart leerkrachten veel tijd. “Forms beschikt over automatische correctiesoftware en de mogelijkheid om leerlingen bij een fout antwoord van feedback te voorzien. Verder kun je bijvoorbeeld via OneNote digitaal peer-to-peer nakijken. Het is erg leerzaam voor leerlingen om elkaars werk te beoordelen. En het is wel zo makkelijk als dat ook digitaal kan.”

Toekomstig onderwijs vraagt ook om het digitaliseren van lessen. “Met Flipping the classroom kun je bijvoorbeeld instructiefilmpjes maken die leerlingen voor de les kunnen kijken, zodat ze goed voorbereid in de klas komen en je de lestijd kunt gebruiken voor verdere verdieping. Ook kun je denken aan een digitale onderwijsassistent. In Teams kunnen leerlingen dan vragen stellen over een opdracht terwijl ze ermee bezig zijn; een onderwijsassistent of leerkracht kan deze vervolgens beantwoorden wanneer daar tijd voor is.” Met Office 365 als educatief dashboard is dit allemaal mogelijk. “Het dashboard bevat veel mogelijkheden om slimmer te werken. Zo kun je je documenten veilig opslaan in OneDrive, digitaal toetsen en automatisch nakijken via Forms en samenwerken in Teams. Op dit platform komt het allemaal samen, maar het is zaak om hier slim mee aan de slag te gaan om de mogelijkheden volledig te benutten.”