‘Slimmer inrichten’ studiejaar moet student en docent meer rust en ruimte bieden

Het startsein is gegeven voor de pilots voor een ‘slimmer collegejaar’. Deze moeten studenten, docenten en onderzoekers meer rust en ruimte bieden gedurende het studiejaar. Vijftien onderwijsinstellingen gaan aan de slag met het slimmer inrichten van bestaande onderwijsactiviteiten. De pilots lopen tot 2026. Het kabinet stelt bijna 13 miljoen euro beschikbaar voor de pilots.

Minister Dijkgraaf gaf tijdens de start het belang aan van de pilots: “Ik ben erg blij dat er zoveel enthousiasme en belangstelling is voor deze pilots. Het geeft goed aan hoe groot de behoefte is bij studenten, onderzoekers en docenten aan meer ademruimte. Veel studenten zuchten onder overvolle studieweken, docenten ervaren veel werkdruk en onderzoekers komen onvoldoende aan onderzoek toe. Die situatie moeten we echt verbeteren. Deze pilots moeten hen meer rust en ruimte gaan bieden. Mijn uiteindelijke doel is het opschalen van succesvolle initiatieven.”

Lang en intensief jaar

Aanleiding voor de pilots is een analyse van De Jonge Akademie, een in 2005 door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen opgericht platform, waarin een aantal jonge wetenschappers verenigd zijn. Uit de analyse, Een slimmer academisch jaar, komt naar voren dat het Nederlandse academisch jaar relatief intensief en lang is: gemiddeld tot wel negen weken langer dan bij andere vergelijkbare universiteiten in de EU (onderwijs- en tentamenweken opgeteld). Dat leidt tot een hoge werkdruk bij docenten, onderzoekers en studenten.

In reactie daarop nodigde minister Dijkgraaf met name universiteiten (waar het probleem vooral speelt) uit om mee te doen aan pilots om de werkdruk bij docenten, onderzoekers en studenten te verlagen. Vrijwel alle universiteiten hebben zich aangemeld voor een of meerdere pilots, die lopen tot en met 2026. Het gaat om 14 universiteiten (waaronder ook de Universiteit voor Humanistiek en de Theologische Universiteit Apeldoorn) en 1 hogeschool (Hanzehogeschool Groningen). In totaal zijn er 42 projecten, elke instelling kon met maximaal 3 pilotprojecten meedoen.

Korter en slimmer

De pilots gaan over het op een verantwoorde manier verminderen van het aantal weken met onderwijs en tentamens én het slimmer inrichten van bestaande onderwijsactiviteiten – of een combinatie van deze twee. Hierdoor krijgen onderzoekers en docenten dus meer tijd voor het doen van onderzoek, andere wetenschappelijke activiteiten en het verbeteren van het onderwijs. Studenten krijgen ruimte voor bijvoorbeeld stages, onderwijsprojecten zoals challenges, extra curriculaire activiteiten, of summer schools.

Er zijn verschillende soorten pilots:

• 10 pilots gaan over een reflectie op en het ombouwen van curricula. Dat houdt in het kritisch nadenken over de inhoud van de vakken, de hoeveelheid stof en het voorkomen van onnodige overlap op curriculumniveau.
• 9 projecten gaan over vernieuwende toetsvormen en herkansingsweken. Daarbij valt te denken aan een betere timing van tentamens die meer rust voor studenten moeten creëren, maar ook aan het verantwoord terugbrengen van het aantal herkansingsweken.
• 4 projecten gaan over het breder en beter inzetten van ‘blended learning’ om de leeropbrengsten van studenten te vergroten.
• 4 projecten gaan over het concentreren dan wel verspreiden van onderwijs- en onderzoekstaken. Uitdaging is hier om bepaalde periodes onderwijsvrij te maken waardoor studenten bijvoorbeeld kunnen werken aan studentenprojecten (challenges) en docenten aan onderzoek of verbetering van het onderwijs.
• 15 projecten zijn een combinatie van alle bovengenoemde projecten.

Behoud onderwijskwaliteit

Uiteraard mogen de pilots geen negatieve invloed hebben op de onderwijskwaliteit, het eindniveau van studenten en de eindkwalificaties van de deelnemende opleiding. Bij de pilots mag niet hetzelfde aantal uren college in minder weken worden gepland. Het gaat immers om het slimmer inrichten van het onderwijs, waar zowel studenten als onderzoekers en docenten baat bij hebben.

Studenten kunnen actief meepraten, bijvoorbeeld via studentenpanels en medezeggenschap. De Erasmus Universiteit Rotterdam en de Universiteit van Amsterdam zorgen als penvoerders voor het delen van kennis, monitoring en verantwoording. Twee jaar na invoering wordt bekeken wat de eerste opbrengsten van de pilots zijn en of bijsturing wenselijk is.

Meer rust en ruimte

Een ‘slimmer collegejaar’ is een van de maatregelen van het kabinet om meer rust en ruimte te creëren voor studenten, onderzoekers en docenten. Zo wordt er fors geïnvesteerd in universiteiten, hogescholen en mbo, zodat bijvoorbeeld meer docenten en (jonge) onderzoekers aangenomen kunnen worden. Daarnaast presenteert minister Dijkgraaf binnenkort de plannen voor het aanpassen van het bindend studieadvies en is naar verwachting voor de zomer een integrale aanpak studentenwelzijn op hogescholen en universiteiten gereed. Ook wordt er onderzoek gedaan naar de brede oorzaken van stress en prestatiedruk. Tenslotte zorgt de herinvoering van de basisbeurs en het verruimen van de aanvullende beurs voor meer financiële rust bij studenten.

Bronnen: Rijksoverheid, Onderwijsland, de Volkskrant