“Specialistische vakkennis blijft hard nodig”

“Leerlingen klaarstomen voor de toekomst doe je niet door ze 21ste-eeuwse vaardigheden als samenwerken en communiceren aan te leren. Dan leiden we generalisten op in plaats van specialisten, terwijl juist specialistische kennis noodzakelijk blijft in de toekomst.” Dat vindt Rolf van der Velden, directeur van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), onderdeel van Maastricht University. Hij geeft zijn kijk op het hedendaagse onderwijs.

“Op zich is er niets mis met vaardigheden als samenwerken en communiceren”, stelt Van der Velden, “alleen is er niets 21ste-eeuws aan: beide deden we in de 20ste eeuw ook. Waar ik vooral moeite mee heb, is dat deze vaardigheden in de plaats zouden komen van vakkennis of disciplinaire kennis. Dan leiden we geen specialisten meer op, maar generalisten. Natuurlijk moet een ingenieur goed kunnen communiceren, maar hij moet vooral goed zijn in zijn vak.”

Communiceren en samenwerken moeten volgens hem dan ook geen apart vak worden; het zijn vaardigheden die je leert door samen te werken aan opdrachten of projecten of door een teamsport te beoefenen. “Een psychiater en een vertegenwoordiger hebben beide goede communicatieve vaardigheden nodig, maar niet dezelfde. De vakspecifieke context zorgt voor een andere inkleuring: luisteren naar patiënten is heel wat anders dan een vlotte babbel over je product. Bovendien: samenwerken en communiceren zijn zaken die je makkelijker aanleert dan een specifiek vak.

Niet iedereen in dezelfde mal

Een van de grootste problemen binnen het onderwijs vindt Van der Velden dat we geneigd zijn iedereen over één kam te scheren. “We veronderstellen dat leerlingen ongeveer even goed presteren in álle vakken. Zo moet je op het vwo goed zijn in wiskunde én talen. Als een van beide je niet ligt, moet je naar de havo. Dat is een verspilling van talent. Je zou examen moeten kunnen doen op verschillende niveaus. In het Verenigd Koninkrijk is dat ook zo: daar moet je een bepaald aantal vakken op A-niveau halen, maar niet ieder vak. Je profiel bepaalt dan wat voor vervolgstudie je kunt doen.”

En bij vervolgstudies is dat ook te merken. “Het is typisch dat Nederlandse universiteiten voor een vak als technische wiskunde wel buitenlandse studenten aannemen die geen woord Nederlands spreken, maar geen getalenteerde Nederlandse student, omdat die geen voldoende heeft voor Engels en Nederlands. Studenten kunnen eenzijdig getalenteerd zijn. Wie heel goed is in bètavakken, maar geen talenknobbel heeft, heeft een probleem in dit onderwijssysteem. Terwijl die persoon perfect zou functioneren in Brainport Eindhoven. Daar zitten ze om hem te springen. Zo zijn er jongens die op hun zolderkamertje aan het hacken zijn, maar op school uitvallen. Terwijl het eigenlijk heel getalenteerde mensen zijn om in de ICT te werken. Dat is een groep die we ten onrechte slecht bedienen. We moeten niet iedereen door dezelfde mal willen persen.”

Betrouwbaar uitstroomniveau

En vervolgens is er de aansluiting op het bedrijfsleven. Werkgevers zoeken naar houvast als het gaat om het uitstroomniveau van studenten. “Zij willen zeker weten dat een kandidaat over bepaalde vaardigheden beschikt, zodat ze die persoon productief kunnen inzetten. Het is veel belangrijker dat er garantie is op een bepaalde minimale kwaliteit, dan dat het predicaat excellent erop zit. Als iemand beter functioneert dan verwacht, is dat mooi meegenomen. Maar functioneert iemand ondermaats, dan kan dat echt schade toebrengen; dat moet je te allen tijde voorkomen. Werkgevers willen geen kat in de zak kopen! Het grote risico is namelijk dat werkgevers gaan twijfelen aan de betrouwbaarheid van een diploma. En dus moet het onderwijs een betrouwbaar signaal afgeven: diploma’s voor vakspecifieke kwaliteiten zijn daarvoor cruciaal. In het sollicitatiegesprek observeren werkgevers wel of iemand communicatief is. Het onderwijs hoeft geen garantie af te geven dat iemand kan communiceren, maar wel dat iemand zijn vak beheerst. Als werkgevers gaan twijfelen aan de betrouwbaarheid van een diploma, gaat de hele zaak zinken. Dat moet je koste wat het kost voorkomen.”