Verantwoord studiedata benutten

Hoe ga je als onderwijssector verantwoord met studiedata om en benut je tegelijkertijd de kansen die de data bieden? Sinds mei 2022 is het Referentiekader privacy en ethiek voor studiedata beschikbaar. Bestuurders van de Universiteiten van Nederland en de Vereniging Hogescholen omarmen het document, maar geven aan dat de concrete invulling nu van de instellingen zelf moet komen.

Ethische uitgangspunten gebruik studiedata

Het Referentiekader geeft vier ethische uitgangspunten voor hoger onderwijsinstellingen bij het gebruik van studiedata:

• Instellingen zijn aanspreekbaar op en transparant over het gebruik van studiedata en leggen daar rekenschap over af.
• Instellingen maken bij het gebruik van studiedata een eerlijke afweging tussen de belangen van alle betrokkenen en belanghebbenden.
• Instellingen zorgen ervoor dat de analyses betrouwbaar en valide zijn.
• Er is altijd een plek voor de menselijke maat, ook wanneer instellingen gebruik maken van automatische processen.

Juridische uitgangspunten gebruik studiedata

Daarnaast besteden hoger onderwijsinstellingen bij het gebruik van studiedata aan de volgende vier juridische privacy-onderdelen specifieke aandacht:

• De interne verantwoordelijkheidsverdeling is voldoende duidelijk bepaald en vastgelegd.
• Er wordt voldoende transparant gecommuniceerd over het gebruik van studiedata.
• Betrokkenen worden gefaciliteerd bij het uitoefenen van hun rechten.
• Instellingen hanteren bij elk gebruik van studiedata de drieslag: doel-grondslag-zorgvuldigheid. Het doel is duidelijk bepaald; De grondslag is helder; en de zorgvuldigheidsnormen worden goed nageleefd.

Dilemma’s inzet van studiedata

In het artikel wijst Arthur Mol, voorzitter van de stuurgroep van het Versnellingsplan en rector magnificus van Wageningen University & Research, erop dat instellingen het gedachtengoed van het Referentiekader breed moeten laten landen binnen een instelling: “Anders gaan we het niet redden.” Miek Krol, functionaris gegevensbescherming bij de UvA en betrokken bij de totstandkoming van het Referentiekader: “Medewerkers die zich bezighouden met studiedata denken vaak dat niks, of weinig, mag.”

Krol wijst erop dat juist heel veel mag, als je maar transparant bent en zaken goed vastlegt. Anka Mulder, voorzitter van het College van Bestuur van Saxion, zag het belang van het gesprek over wat wel en niet mag met studiedata: “ Door dat gesprek werden we steeds bewuster en ontstond er ruimte om over de dilemma’s te praten die inherent zijn aan de inzet van studiedata.” Volgens Joeri van den Steenhoven, lid College van Bestuur Hogeschool Leiden, is voldoen aan de wet niet voldoende bij het gebruik van studiedata: “We hebben het vertrouwen van onze studenten en medewerkers nodig als we studiedata succesvol willen inzetten.”

Concrete invulling van de instellingen zelf

In het artikel wordt benadrukt dat het document een kader is, maar dat de concrete invulling van de instellingen zelf moet komen. Marlon Domingus, functionaris gegevensbescherming van de Erasmus Universiteit Rotterdam, geeft aan dat een instelling daarnaast ook nog de eigen values heeft. Om het gesprek binnen een instelling op gang te brengen is het Dilemmaspel ontwikkeld, dat alle facetten rondom de inzet van studiedata raakt en steeds de relatie legt met het Referentiekader.

Bron: Magazine VP – Versnellingsplan (artikel pag. 70)