Wat is de meerwaarde van gepersonaliseerd onderwijs?

Leerlingen de eigenaar van hun leerproces laten zijn: daar draait het om bij gepersonaliseerd onderwijs. Harold Limpens, docent en projectmanager Innovatie bij het Stella Maris College Meerssen-Valkenburg, ging naar Zweden om te zien hoe het onderwijs daar werd ingericht en kwam met tassen vol inspiratie terug. Hij coördineert het gepersonaliseerd leren op zijn school en ziet dagelijks wat voor verschil het maakt.

Het is nu zo’n drie jaar geleden dat het Stella Maris College, met locaties in zowel Meerssen als Valkenburg, het huidige onderwijssysteem grondig begon te analyseren. Harold Limpens, als docent en projectleider Gepersonaliseerd Leren werkzaam op het Stella Maris College: “Gesprekken met collega’s, waarin onder andere motivatieproblemen van leerlingen ter sprake kwamen, gecombineerd met een externe analyse, overtuigden ons van het feit dat er iets moest veranderen.”

Kunskapsskolan

Gestuurd door verhalen van mededocenten en andere scholen toog Limpens naar Zweden om te zien hoe kinderen daar worden onderwezen. Vóór zijn reis naar Scandinavië was al duidelijk dat de benadering van de Zweedse Kunskapsskolan (wat vrij vertaald “kenniskundeschool” betekent) weleens aan zou kunnen sluiten bij de onderwijsvisie die het Stella Maris College voor ogen had.

Limpens: “Het onderwijs van de Kunskapsskolan is gebouwd op vier pijlers. Allereerst is ieder kind anders en moet het onderwijs dat deze leerling volgt daarop aansluiten. Daarnaast moeten kinderen worden uitgedaagd, waarbij het hokjesdenken in het onderwijs, gebaseerd op onderwijsniveaus, overboord moet. Ook moet het onderwijs de leerlingen intrinsiek motiveren: de motivatie moet van binnenuit komen. Kinderen moeten niet willen leren omdat de leraren of ouders dit zeggen, maar omdat ze dit zélf willen. Daarnaast leer je niet alleen op school: leren doe je je leven lang.”

Coach bij gepersonaliseerd onderwijs

Want de keuze voor gepersonaliseerd leren heeft behoorlijk wat voeten in de aarde gehad. Niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor de docenten en de fysieke onderwijslocaties. Limpens: “Er moesten leerpleinen komen in onze schoolgebouwen.” Gepersonaliseerd leren betekent immers ook open leeromgevingen creëren, waar leerlingen en docenten elkaar kunnen treffen en samenzitten.

Oh ja, docenten… De klassikale lesgever van weleer is binnen het gepersonaliseerd leren van het Stella Maris College vervangen door een ‘coach’. Limpens: “Als coach heb je verschillende hoedanigheden. Je bent allereerst een vakspecialist, die in gesprek gaat met de leerlingen. ‘Wat begrijp je dan precies niet?’ Niet direct beginnen met uitleggen dus, maar vragen stellen is het devies. Na een paar vragen is de leerling vaak al in staat om de vraag die hij of zij heeft gesteld zélf te beantwoorden.” Daarnaast is de leraar ook een persoonlijke coach die vijftien minuten per week met ieder kind samenzit en de voortgang bespreekt en afspraken maakt.

“Momenteel zijn er veel medewerkers ziek. Dan leggen we aan de leerlingen voor: wat heeft dit voor invloed op jullie planning? Wat kunnen jullie nu al doen, zonder deze vakspecialist?”

Leerdoelen

De coaches hanteren geen lesmethoden, maar leerdoelen, die door Kunskapsskolan Nederland zijn vormgegeven. “Binnen het gepersonaliseerd leren spiegelen onze leerlingen zich continu aan deze leerdoelen. Heb je het gevoel dat je je leerdoel hebt bereikt? Dan komt er een evaluatie, bijvoorbeeld in de vorm van een filmpje, een presentatie of een moodboard.”

Op de vraag of dit type onderwijs geschikt is voor álle leerlingen, moet Limpens lachen. “Dat is een vraag die ik van iedereen krijg. In theorie zou ieder kind aan de hand van gepersonaliseerd leren aan de slag kunnen. Coaches hebben maar beperkt de tijd om een kind te begeleiden: gemiddeld zo’n vijftien minuten per week. Voor leerlingen die veel meer persoonlijke begeleiding nodig hebben is gepersonaliseerd leren nog niet geschikt.”

Niet ieder kind past binnen het systeem, maar hetzelfde geldt voor de ouders. “Die hebben vaak toch een bepaald beeld bij middelbaar onderwijs, gebaseerd op cijfers en rapporten. Tijdens informatieavonden leg ik hen voor: wat wéét je als je de cijfers van je kinderen ziet? Dat hij of zij een voldoende heeft inderdaad. Maar wat wéét je nu van hetgeen je kind heeft geleerd? Dan blijft het stil.”

Eigenaarschap

Met gepersonaliseerd leren worden leerlingen echt eigenaar van hun onderwijsproces. Limpens: “En eigenaarschap, dáár draait het om. Door leerlingen eigenaar te maken van hun leerproces staan ze er ook echt achter en gaan ze er zelfstandig mee aan de slag.”