Toekomstbestendige toetsen ontwikkelen

Vrijwel elke docent ontwikkelt zelf toetsen. Uitgeverijen leveren meestal alleen een paar basistoetsen aan. Daarnaast is er behoefte aan goede eindtoetsen (summatieve deel) en aan voldoende oefentoetsen (formatieve deel). In het Nederlandse onderwijs werken zo’n 300.000 docenten. Als die allemaal 10 nieuwe toetsen per jaar maken, dan moeten er zo’n 3 miljoen nieuwe toetsen per jaar bijkomen. Ga je uit van zo’n 250 verschillende vakken (po-vo-mbo), dan heb je het over per jaar 1200 nieuwe toetsen per vak erbij. Je zou verwachten dat elke docent hierover kan beschikken, maar dat is niet zo. De meeste docenten ontwikkelen enkel voor zichzelf of de eigen sectie. Deze toetsen zijn vaak voor eenmalig gebruik. Dat kan en moet anders.

Waar moet je op letten als je van plan bent als school samen toetsen te gaan ontwikkelen?

Als docent heb je meestal de beschikking over een door de school gekozen leerplatform, al dan niet voorzien van een toetsmodule of een apart toetssysteem. Het begint met het maken van afspraken over het gebruik hiervan. Als je een school hebt met 100 docenten, dan zou je kunnen beginnen met het per docent jaarlijks ontwikkelen van tien toetsen in dit systeem. De grotere vakken zullen zo snel een toetsenbank opbouwen. Belangrijk is dat je vanuit het systeem onderling kunt delen. Acht docenten Nederlands, kunnen na elk jaar beschikken over 80 nieuwe toetsen. Een docent muziek die alleen werkt, koppel je aan de collega’s binnen het bestuur of regionaal aan elkaar.

Als elke docent jaarlijks 10 toetsen ontwikkelt, komen er elk jaar 3 miljoen nieuwe toetsen beschikbaar.

Bij het instituutsbreed toetsen ontwikkelen moet je minimaal letten op de volgende zaken:

• Zorg allereerst voor een goed Toetsbeleidsplan, waarin de rol van het toetsen staat beschreven en beschreven staat wat de school leerlingen belooft aan te bieden.
• Het gekozen toetsplatform moet docenten een perspectief bieden. Wat je nu ontwikkelt, moet je de komende jaren ook kunnen gebruiken.
• Maak één toetsplatform leidend. Maar sta wel toe dat, met name voor het formatieve deel, docenten kleinere oefenapp’s of sites inzetten. Check of ze voldoen aan de AVG.
• Inventariseer per klas, per vak en per methode wat er landelijk al aanwezig en beschikbaar is. Ga geen werk doen, dat al door anderen is gedaan. Maak duidelijke overzichten en deel die met (nieuwe) docenten. Ontsluit deze lijsten en toetsen vanuit het eigen leerplatform.

• Maak iemand binnen de instelling verantwoordelijk voor het professionaliseren van toetsontwikkeling: vakinhoudelijke controle, eindredactie, bevorderen van conversies en batchomzettingen, omzetten en optimaliseren van bronnen, enzovoorts.
• Sla offline toetsen bij voorkeur op in online gedeelde mappen, op basis van een duidelijke vakken- en/of onderwerpenstructuur. Iedere docent moet snel toetsen kunnen vinden.
• Deel online ontwikkelde toetsen minimaal met de collega’s binnen de school, maar biedt ze bij voorkeur ook aan aan docenten buiten de eigen instelling. Bestanden deel je via OneDrive of GoogleDrive en de toetsen bij voorkeur direct vanuit de applicatie.
• Maak duidelijke afspraken over brongebruik, zodat andere gebruikers 100% zeker weten, dat er geen copyrights worden geschonden. Bij praktijkvakken en bijvoorbeeld zaakvakken, heeft het zin direct een fotoverzameling aan te leggen rond het eigen vak en ook die te delen. Dat kan via online mappen, maar ook via daarvoor bedoelde applicaties. Leer docenten te zoeken naar copyrightvrije foto’s vanuit bijvoorbeeld Pixabay en Pexels.
• Gaat er gebruik gemaakt worden van metadata op vraagniveau, bijvoorbeeld voor cognitieve ontwikkeling, zorg er dan voor dat binnen de instellingen iedereen die gebruikt en eenduidig toepast. Ga niet als school een eigen metadatering bedenken.

Hoe maak je toetsen toekomstbestendig?

Er is niets zo erg als tien jaar geïnvesteerd te hebben in goede toetsen en dat je daarna van school verandert of jouw school verandert van toetsplatform. Overtikken is geen optie en kopiëren en plakken geen pretje. Denk vooraf na of overstappen mogelijk is.

Aandachtspunten bij toetsen ontwikkelen:

• Werk alleen met applicaties die een goede export kennen, op basis van (internationale) afspraken. Verlaat de instelling deze applicatie, dan moet je al je toetsen mee kunnen nemen naar een andere applicatie. Goed te gebruiken standaarden zijn XLSx (Excel) en IMS QTI 2.1 (internationale afspraak).
• Ontwikkel geen toetsen meer in de tekstverwerker. Alle goede toetsapplicaties kunnen met één druk op de knop een Word-document maken; slechts weinig programma’s kunnen Word-toetsen omzetten naar een digitaal af te nemen toets. Bouw dus op in een database.
• Zorg dat elke toets is voorzien van toetsmetadata, zodat elke ontvangende gebruiker exact kan zien waar de toets bij hoort, waar hij over gaat en hoe de rechten erop zijn geregeld. Meest toegepast hierbij zijn een reeks velden en trefwoorden, afkomstig uit de internationale afspraak IEEE LOM.
• Maak zoveel mogelijk gebruik van sjablonen en bewaar de ingevulde sjablonen. Voorbeelden zijn apps als Kahoot, Loudly en Socrative, die werken met een Excel-sjabloon. Verdwijnen de apps of je gaat ze niet meer gebruiken, dan heb je alle vragen nog in je Excel-bestand.

• Sluit wat betreft metadatering aan bij nationale afspraken voor je vak. Die afspraken liggen deels bij de SLO en deels binnen de eigen organisatie. Leg deze metadatering vast in voor gestructureerde lijsten, waaruit je kiest tijdens de toetsconstructie. Het maakt het mogelijk boekoverstijgend te metadateren, wat toetsreddend kan zijn, als je van methode verandert of naar een nieuwe editie overstapt.
• Maak bij voorkeur gebruik van een toetsapplicatie die ook (nog) een papieren afdruk kan maken. Een papieren versie kan een laatste redmiddel zijn, als er ergens technische problemen opduiken. Maak je digitale toetsen daarom ook zo, dat ze zo geschikt mogelijk blijven voor een papieren afdruk.
• Gebruik zoveel mogelijk vraagvormen, die ondersteund worden door zoveel mogelijk toetsapplicaties. Vrijwel elk platform ondersteunt meerkeuzevragen en kort-antwoord-vragen. Het maakt het mogelijk vanuit je vragen verzamelingen, naar meerdere verschillende applicaties weg te schrijven.
• Werk je veel met bronnen, zoals geluid en video, plaats die dan bij voorkeur in een online omgeving en koppel die dan, al dan niet embedded, aan je toetsvraag. Voordeel is dat je de bronnen in meerdere applicaties kunt toepassen en je ze niet ‘kwijt’ bent als je naar een andere applicatie overstapt.

Afsluiting

Wil je digitaal toetsen een echte kans geven, dan moeten docenten meer eenduidig toetsen gaan ontwikkelen en moet er op een gestandaardiseerde wijze met elkaar gedeeld gaan worden. Begin binnen je eigen schoolbestuur en sluit zo snel mogelijk aan bij landelijke initiatieven op vakniveau. De meeste grote vakken kennen een eigen vakorganisatie. Voor elk vak moet er een uitwisselplatform komen of er moet één landelijk platform komen, waar toetsen in open formaten met elkaar gedeeld kunnen worden. Er bestaat natuurlijk Wikiwijs, maar dat richt zich niet op uitgevers of docenten die zelf verzamelingen willen delen. Een voorbeeld is de NVON, die voor het vak biologie al een grote vragenbank beschikbaar heeft.